Hekimlik koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hekimliği olmak üzere üçe ayrılır. Koruyucu hekimliğin amacı hastalıkları önlemektir. Tedavi edici hekimliğin amacı hastalığın tanısını koyup tedavi etmektir. Koruyucu ve tedavi edici hekimlikteki gelişmelere rağmen, hastalıklar her zaman önlenememekte veya medikal ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilememekte, hastalık sakatlığa (özürlülük) ve hatta engelliliğe kadar gitmektedir. Bu noktada, tedavi edici hekimlik çaresiz kalırken rehabilitasyon hekimliği devreye girer.
Rehabilitasyonun amacı
Rehabilitasyon, bedensel yetersizliği ve çevreye uyumsuzluğu olan kişinin fiziksel, ruhsal, sosyal ve mesleki potansiyelini en üst düzeye çıkmaktır. Amaç, kişiye fiziksel, ruhsal, ekonomik ve sosyal olarak olabildiğince bağımsızlık kazandırmaktır. Kapsamlı bir rehabilitasyon programı bağımsızlığı artıracak, yatağa ve başkalarına bağımlı kalma süresini kısaltacak ve yaşam kalitesini yükseltecektir. Toplumsal açıdan rehabilitasyon, özürlünün tüketici konumundan üretici konumuna getirilmesidir. Rehabilitasyon hekimliği, fonksiyonel bozukluk yapan her türlü hastalıkla ilgilenir. Hastanın fonksiyonel sorunlarının üstesinden gelmeye çalışır.
Rehabilitasyon ekibi
Sakatlıkla birlikte giden karmaşık sorunların çözümü için ekip yaklaşımı esastır. Ekip, farklı disiplinlerden gelen ve sorumlulukları paylaşan sağlık görevlilerinin oluşturduğu çalışma grubudur. Rehabilitasyon ekibinin başkanı fiziyatrist yani fizik tedavi ve rehabilitasyon (FTR) uzmanıdır. Rehabilitasyonu yapılacak hastanın hastalığını ilgilendiren bazı konularda başka uzman hekimlerden de yardım alınır. Hekimlerden kurulu rehabilitasyon ekibine fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, rehabilitasyon hemşiresi, konuşma terapisti, ortez-protez teknikeri gibi hekim olmayan yardımcı sağlık görevlileri de katılır.
Rehabilitasyon merkezleri
Rehabilitasyon çalışmalarının yapıldığı mekan, araç ve ekip farklıdır. Tanı ve tedavi amacıyla hastaneye yatırılan hastalar genellikle yatakta kalırken, rehabilitasyon hastaları ise yatağa bağımlılıktan kurtulmaya çalışır. Rehabilite edilecek kişilerin fonksiyonel kaybı vardır; amaç ise bu kaybı yenmektir. Hastalar hem hareket zorluğu çeken hem de bu zorluğu yenmeye çalışan kişilerdir. Rehabilitasyon merkezlerinin bina, alet-edevat ve personeli rehabilite edilecek kişilerin ihtiyaçlarına göre düzenlenmiştir.
Sıcak ve soğuk uygulama, ağrı kesici ve kuvvetlendirici elektrik akımları, traksiyon, masaj, manipulasyon, egzersiz, iş-uğraşı tedavisi, hidroterapi, rehabilitasyon robotları başlıca rehabilitasyon yöntemleridir.
Rehabilitasyon seansları genellikle günde bir veya birkaç kez yapılır. Seansların süresi hastalığa ve uygulanan tekniklere göre değişmekle birlikte 30-60 dakikadır. Toplam tedavi süresi genellikle 30 seanstır. Tam (tetrapleji) ve yarım (hemipleji, parapleji) felçlerde olduğu gibi bazı hastalıklarda rehabilitasyon seansları aylarca sürebilir. Rehabilitasyon uygulamalarının çoğu ayaktan gidip gelme şekilde yapılabilir. Kolların ve bacakların tutmadığı tam felçli (tetraplejik), yatak yaraları, idrar, kalp ve solunum, beslenme sorunları olan hastalar yatarak rehabilite edilir.
Rehabilitasyon uygulama alanları
Fizik tedavi ve rehabilitasyon tekniklerinin geniş bir uygulama alanı vardır. Boyun ve kol ağrıları, omuz, dirsek, el, sırt, bel ve bacak, kalça, diz ve ayak ağrıları, osteoartrit, kas romatizması (fibromiyalji, miyofasiyal ağrı), romatizmal hastalıklar, boyun ve bel fıtığı, donuk omuz, topuk dikeni, yüz felci, felç (tetrapleji, parapleji), inme (hemipleji), eklem hareket kısıtlılıkları (kaza ve ameliyat sonu), serebral palsi (CP), kas hastalıkları (miyopati), sinir hastalıkları (nöropatiler), Parkinson, MS (multipl skleroz), kalp damar ve solunum hastalıkları başlıca uygulama alanlarıdır.